Rabu, 30 April 2014

TEMBUNG ENTAR

Diposting oleh Unknown di 18.16 0 komentar
Tembung Éntar yaiku tembung kang tegesé ora kaya makna saluguné (kata kiasan).Utawa tembung kang ora kena ditegesi sawantahe baé sinebut uga ing basa Indonesia tembang silihan (kiasan). Ing basa walandané yaiku Figuurlijke betekenis

Tuladhané:
A
01. abang kupingé = nêsu bangêt
02. (ng)abangké kuping = gawé nêsu
03. abang abang lambé = ora têmênan, mung lêlamisan
04. abang rainê = nandhang isin (wirang)
05. adol ayu = ngêndêlake ayuné
06. adol bagús = ngêndêlaké bagusé
07. adol gawé = ngatonake pênggawéyané
08. adol kringêt = nyambut gawé
09. adol kwanèn = ngêndêlake kwanèné
10. adol krungon = golèk golèk warta/kabar
11. adol séndhé = adol barang mênyang gadhèn
12. adol umbag/umuk = akèh omongé, ning ora ana nyatané
13. adus getíh = tatuné nêmên bangêt
14. adus kringêt = nyambut gawé, abot bangêt
15. adus luh = nêmên anggoné nangís
16. akèh sandhungané = akèh alangané
17. ålå jênêngé = kurang dipêrcåyå
18. ålå kandhutané = ålå wataké
19. ålå tembungé = têmbungé kasar/saru
20. alus tembungé = kêpénak dirungokaké
21. åmbå jangkahé = bisa ikhtiyar mrana-mrana
22. apus kråmå = dibujuki/diapusi cara alus
23. asor budiné = bêbudèné ålå
24. asor yudané = kalah
25. ati dhóndhóng = atiné ålå
26. atiné ånå wuluné = atine ålå/dêngki
B
01. (m)balang liríng = nglirik mripat
02. bau suku = abdi/batur
03. bau têngên = wong kang dipercåyå
04. bêning atine = sumèh
05. (m)buang sangkal = ngilangi/mbuang apês
06. (m)bukak wadi = ngandhakaké wêwadiné
07. (m)buang tilas = nutupi tumindaké sing ålå
C
01. cagak lèk = camilan supaya bêtah mêlèk
02. cagak urip = kanggo nyukupi kêbutuhan uripé
03. cancut taliwåndå = tandang gawé
04. cangkêm gatêl = sênêng ngrasani/nggunêm
05. cêdhak umuré = gêlis mati
06. cêpak jodhone = gêlis olèh jodho
07. cêpak rêjêkiné = gampang olèh rêjêki
08. cilik atiné = kuwatir/wêdi
09. cupêt atiné = gampang nêsu
10. cupêt budiné = ora bisa nggayúh kautaman
11. cupêt jangkahé = ora biså golèk sarånå
12. cupêt nalaré = ora biså mikirake wêrna-wêrnå
13. cupêt pangandêlé = ora percåyå
D
01. dadi gawé = ngrépotaké
02. dåwå-dåwå ujå = perkårå kang ora uwís uwís
03. dåwå tangane = sênêng nyólóng jupúk
04. (n)dhêdhêr kautaman = nandur kêbêcikan
05. dhuwúr atiné = gumêdhé
06. dhuwúr pangkaté = dadi wóng pangkat/panguwasané
E
01. êmpuk rêmbugé = gunêmé énak dirungokaké
02. êntèk atiné = kêwêdèn/kuwatir bangêt
03. ènthèng sanggané = ora rêkåså
04. ènthèng tangané = sênêng tandang gawé
G
01. (ng)gadho ati = gawé susah ati
02. gantung kêpuh = sandhangané ora tau ganti
03. (ng)gantung untu = sêlak kêpingin mangan
04. gêdhé atinée = tatag; ora kuwatir
05. gêdhé êndasé = sómbóng (kêmlungkung)
06. gêdhé ómónge = umúk ora ånå nyatané
07. gêdhée tékadé = ora gampang pasrah
08. (ng)gêdhèkaké pulúk = ora ånå prihatiné
09. (ng)gêgêm tangan = kêsèd nyambut gawé
10. gilig rêmbugé = rêmbugane pasti/mêsti
11. gilig tekadé = tékadé ora bakal mundúr
12. (ng)gilud kawrúh = golèk ilmu kanthi mêmpêng
13. golèk slamêt = ati-ati supaya, ora cilåkå
14. golèk uríp = nyambut gawé nggo nyukupi butuhé
I
01. idu gêni = omongan tansah kêlakon
02. ilat mati = ora bisa ngrasakaké
03. ilang klilipé = ilang mungsuhé
J
01. jåkålårå = rikålå nóm-é rêkåså
02. jêmbar dhadhané = sugíh pangapurå; sabar bangêt
03. jêmbar kawruhé = akèh ngilmuné
04. jêmbar kuburé = mlêbu swarga
05. jêmbar polatané = sumringah
06. jêmbar sêgarané = sugih pangapura; sabar
07. jêro kawruhé = akèh ngilmuné; pintêr

K
01. kådålu warså = kasèp; wis kliwat
02. kandel kulité = digdåyå; sêkti
03. kandel kupingé = ora nggugu pitutúr
04. kaku atiné = tansah ora sarujuk/sulåyå
05. kasar têmbungé = têmbung saru
06. katon dhadhané = wani adu arêp
07. kêgugah atiné = sadar/élíng
08 kêlèpètan ålå = katut ålå
09. kêmbang lambé = tansah digunêm kêbêcikané
10. kakèhan tangan = kakèhan sing nyandhak
11. kêmbang uríp = lêlakone wong urip wêrna-wêrna
12. kêna tinênga-tênga = kêna disambati
13. kêncêng karêpé = kêkarêpane kudu kêturutan
14. kêncêng tékadé = tékadé ora bakal mundúr
15. kulak wartå = golèk kabar/wartå
16. kuwat drajat = cocok dadi pêmimpin/panguwåså
17. kuwat isín = mblêbês ora isinan
18. kuwat mangan = mangané akèh

L
01. lambé tipís = criwis/akèh omongé
02. landhêp dhêngkul = kêthul bangêt
03. landhêp pikirané = pintêr bangêt; gampang ngêrti
04. lårå ati = sêrík atiné
05. lårå ayu = lårå cacar
06. lårå owah = édan; gêndhêng
07. larang pangan = pacêklík
08. lóbók atiné = sabar
09. luhúr budiné = kêlakuane bêcík/apík
10. luhúr drajaté = dadi wong pangkat/panguwåså
11. lurús lakune = jujúr
12. lumah tangan = ora gêlêm cawé-cawé
13. lunyu ilaté = gunêmé méncla-ménclé

M
01. manís èsêmé = èsêm ngrêsêpakaké ati
02. manís rêmbugé = guneme nyênêngaké ati
03. mårå tangan = sênêng gawé lårå/milårå
04. måså bodhoå = pasrah
05. måtå dhuwitan = srakah marang dhuwít
06. måtå loro = mangro tingal
07. matèni pangané = gawé ilang panguripané
08. matêng kawruhé = mumpuni; kawruhé wis tutúg
09. matêng rêmbugé = gunêmé wís disarujuki
10. mati sandhang pangané = ilang dalané golèk panguripané
11. mati rågå = prihatin; tåpå, tirakat
12. mêdhót dalan = ora ditêrusaké
13. métani luputé = nggolèki salahé
14. mêrês kringêt = nyambut gawé mêmpêng
15. mêrês pikír = têmênan anggone mikiraké
16. mogèl ilaté = mangan sing sarwa énak
17. mógól sinauné = ora tutúg sêkolahé
18. murang tåtå = kurang ajar, ora duwé dugå

N
01. nandhang sungkåwå = lagi susah
02. nandur kêbêcikan = gawé kêbêcikan
03. ngadu wulêding kulít = adu kêkuwatan
04. ngangsu kawrúh = golèk ngèlmu/mêguru/sekolah
05. ngatonaké siyungé = nuduhake kêkuwatané/ kuwanèné
06. ngatonake dhadhané = umúk, sumbar
07. ngêkêp dhêngkul = nganggur ora nyambut gawé
08. ngêndhalèni håwå napsu = nyêgah kêkarêpan ålå
09. ngêpuh kringêt = nyambut gawé mêmpêng
09. ngêmut driji = ora oleh åpå-åpå
10. nyolok måtå = kêtårå banget

O
01. olèh ati = disênêngi
02. olèh gawé = kalêksanan
03. olèh wirang = kisinan
04. olèh lårå = kalaran
05. ora duwé ati = kuwatir bangêt, wêedi
06. ora mêlèk = ora ngêrti
07. ora ngundhuh = ora oleh åpå-åpå

P
01. padhang dalan = mlêbu swargå
02. padhang håwå = lair ing donyå
03. padhang langité = sênêng
04. padhang pikiré = lêga sênêng
05. padhang ulaté = sumèh
06. pait gêtiré uríp = warnå-warnå lêlakoné wong uríp
07. paít lêlakoné = uríp rêkåså
08. panas atiné = nêsu bangêt
09. pêcah pamóré = wís ngancík diwåså
10. pêcah pikír = wiwít biså golèk srånå
11. pêdhês rêmbugé = gunêmé gawé sêrík
12. pêrih atiné = susah bangêt
13. pêtêng atiné/pikiré = susah
14. pinggêt atiné = sêrik
15. pulíh gêtihe = pak-puk, ora kalah ora mênang
16. puput yuswå = mati, sédå

R
01. rai gêdhèg = ora duwé isín
02. (ng)rênggå pråjå = njågå negårå
03. (ng)renggå salirå = dandan/macak
04. runtúh atiné = tuwúh wêlasé
05. rupak atiné = cugêtan/ora gampang ngapurå
06. rupak jagadé = judhêg; ora bisa mrånå-mrånå

S
01. sabuk gêlang = sawahé akèh bangêt
02. sêpi kawruh = bodho/ora duwé ilmu
03. sêpi pamríh = ora duwe pamríh
04. sêrêt rêjêkiné = ora gampang golèk rêjêki
05. sêsak dhadhané = mangkêl/anyêl
06. sumpêg atiné = susah/sêdih

T
01. tadhah kålåmångså = dipangan
02. tadhah udan = lirangan gêdhang síng dhuwúr dhéwé
03. tatu atiné = sêrík bangêt
04. tanpa tilas = êntèk blas
05. tipís lambéné = criwis, sênêng nggunêm wóng liyå
06. thukúl pikiré = nduwé akal
07. thukúl turuné = nduwé anak

U
01. udan tangis = akèh síng pådhå nangisi
02. ulat pêtêng = katon nêsu
03. ulat manís = sumèh
04. utang lårå = tau nggawé laran wóng liyå
05. utang nyåwå = tau nggawe patine wóng liyå
06. utang pati = tau nggawe patiné wóng liyå
07. utang wirang = tau nggawe wirangé wóng liyå

W
01. walang ati = sumêlang/kuwatír
02. wani mati = nékad/kêndêl bangêt
03. wani silit wêdi rai = ora wani têrang-têrangan
04. wêtêng kadit = drêmba/ora tampikan
05. wêtêeng karèt = panganané akèh
06. wêdi gêtíh = jiríh/ora wani
07. wêdi kangèlan = lumuh/kêsèd

TEMBUNG SALOKA

Diposting oleh Unknown di 18.16 0 komentar
Tembung saloka yaiku unen-unen sing ajeg tembunge ngemu surasa pepindhan sing dipepindhanake uwonge
contoh :
1.  tunggak jarak mrajak : turune wong asor dadi linuwih
2.  tunggak jati mati : wong luhur nanging cures , turune ora ana sing luhur
3.  gajah midhak rapah ; wong sing nerak pranatan sing digawe dewe
4.  kebo mulih ing kandhange : pangkat sing wis oncat saka waris , nanging bisa bali meneh
5.  kebo nusu gudel : wong tuwo sing njaluk wuruk menyang sing enom
6.  timun wungkuk jaga imbuh : wong bodho digunakake yen lagi dibutuhake
7.  bathok bolu isi madu : wong sing duwe kaluwihan
8.  kutuk marani sunduk : wong sing njarak marang kacilakan
9.  kethek saranggon : wong ala sarombongan
10.asu gedhe menang kerahe : wong sing duwe panguwasa, yen perkaran dimenangke ketimbang wong cilik

UNGGAH UNGGUH BASA

Diposting oleh Unknown di 18.15 0 komentar
Basa Ngoko Andhap (Ngoko Alus)
 
Wujude :
Tembung kanggo awake dhewe migunakake basa ngoko. Tembang kanggo wong ke loro lan wong ke telu. Migunakake basa krama inggil. Tuladha :
 
1.      Aku mangan, bapak adus => Aku mangan bapak siram
2.      Bapak turu, aku adus => Bapak sare, aku adus (Ing krama madya dadi : Bapak sare kula adus)
Manut unggah – ungguh basa jawa, kebagi dadi loro yaiku :
1.      Basa Ngoko, dipilah dadi loro yaiku :
a.      Basa Ngoko Lugu :  Basa ngoko kabeh ( lajur 1 )
b.      Basa Ngoko andhap / Ngoko alus : Basa Ngoko, kecampuran basa krama inggil (lajur 3) lajur I + III. Kanggo wong sing di ajak guneman (wong ke II) + sing di omong (wong ke III)
#) Tuladha :
Ibu menyang kantor => Ibu tindak kantor
Bapak mangan lonthong => Bapak dhahar lonthong
1.      Basa Krama Alus
Tembang – tembang kanggo wong ke siji (Awake dewe), nganggo basa madya (lajur II), tembung – tembung kanggo wong ke II lan ke III nanggo lajur ke III (krama inggil).
#) Ngoko lugu : Ibu tuku beras ing toko numpak sepedha
                         : Ibu mundhut wos wonten toko nitih sepedha

BEBASAN

Diposting oleh Unknown di 18.12 0 komentar
Bebasan yaiku unen – unen seng ajek panggonane ngemu surasa pepindhan, sing ditindhakake kahanane wong.
Tuladha :
1.      Ana daulate ora ana bejane
Tegese : Wis arep nemu kabegjan, nanging ora sida.
2.      Cuplak andheng – andheng ora prenah anggonane
Tegese : Wong utawa samubarang kang njalari ala, prayoga disingkirake.
3.      Dipalangana mlumpat, ditalenana medhot
Tegese : Yen wes tinadir (jodoh) kayangapa mesti bakal kelakon (dadi)
4.      Gajah alingan suket teki
Tegese : Lahir karo bathine bedha banget, mesti bae ketara.
5.      Kegedhen empyak kurang cagak
Tegese : Kegedhen kekarepan nenging ora sembada.

PURWAKANTHI

Diposting oleh Unknown di 18.11 0 komentar
Purwakanthi asale saka tembung :
·         Purwa : Wiwitan / ngarep
·         Kanthi : Gandheng
Dadi purwakanthi yaiku gandhengan swara / basa / aksara tembung sing ngarep karo tembung sing mburi.
Purwakanthi kebagi dadi 3 yaiku :
1.      Purwakanthi guru swara yaiku gandhenge swara tembung sing ngarep karo tembung sing mburi.
Tuladha :  - Ana awan ana pangan
            -  Putri – putri
                  - Ireng – ireng njenges
                  -  Becik kethithik
                   - Ala ketara
2.      Purwakanthi guru sastra / aksara : Sing rujuk / pada aksarane / konsonan.
Tuladha :  - Kala, kula, kelas, kalih, kalung, kula, kalih
                                  -  Slaman, slumun, slamet
                                 -  Adigang, adigung, adiguna
3.      Purwakanthi guru basa / lumaksita : Sing rujuk / pada pungkasane / akhir gatra ngarep karo angkatane gatra mburi.
Tuladha : - Kolik priya, priyagung anjani putra
                                -  Mung ing tirta, tirta kandheng ing samodra

MENCERITAKAN TOKOH IDOLA

Diposting oleh Unknown di 18.07 0 komentar
Sebelum menceritakan tokoh idola sebaiknya harus memahami riwayat singkat tokoh beserta prestasi atu kelebihan ynag dimiliki sang tokoh. Hal ini dapat dijadikan sebagai salah satu kenapa tokoh tersebut pantas di idolakan
1.      Kelengkapan isi sebuah cerita berkenan dengan tokoh
a.       Identitas tokoh
b.      Perjalanan hidup tokoh
c.       Peristiwa-peristiwa penting bagi tokoh
d.      Keunggulan atau kelebihan dan kekurangan tokoh
e.       Hal-hal yang patut di contoh dari tokoh
2.      Kejelasan penceritaan
a.       Variasi intonasi
b.      Kejelasan artikulasi
c.       Volume suara
3.      Hal-hal yang menarik untuk diceritakan
a.       Penyampaian cerita
b.      Pemilihan diksi
c.       Kelengkapan materi/isi

MEREFLEKSIKAN ISI PUISI

Diposting oleh Unknown di 18.03 0 komentar
DEFINISI 
 
       Merefleksi adalah mencerminkan kata atau ucapan seseorang. Merefleksi isi puisi ialah mencerminkan kata-kata yang terdapat dalam puisi. Dapat diartikan pula memahami makna puisi
 
      Merefleksikan puisi berarti mengungkapkan isi puisi kedalam bentuk prosa.
Makna atau isi puisi seringkali disampaikan secara tersirat dan bukan secara terang-terangan. Terkadang seorang penyair menggunakan kata-kata simbolik atau ungkapan tertentu dalam menyampaikan isi atau pesan suatu puisi. Hal ini membuat puisi terkadang sulit untuk dipahami. 
      Akan tetapi, hal tersebut juga menjadikan puisi lebih indah. Bagi pecinta puisi, keindahan kata-kata dalam puisi dapat memunculkan perasaan atau emosi tertentu. Namun, puisi tidak harus selalu menggunakan kata-kata yang berbelit-belit. 
 
     Dalam memahami makna puisi diperlukan kejelian dan kecermatan dalam membaca kata-kata dalam puisi. Bahasa yang digunakan seringkali berbeda dengan bahasa sehari-hari dengan pemilihan kata yang tepat, tersusun indah serta bermakna kuat. 
 
   A.      CITRAAN PUISI
 
Citraan adalah cara membentuk citra mental pribadi (penyair), atau gambaran sesuatu. Setiap gambaran itu disebut citra atau imaji.
Citraan itu bermacam-macam, dihasilkan oleh indra penglihatan, pendengaran, perabaan, pencecapan, dan penciuman. Dapat juga diciptakan oleh pemikiran dan gerakan.
Di bawah ini disertakan beberapa contoh citraan,
...............................................................
Angin berhembus bertahun-tahun
Daun berbisik rasa kesukaan
Bulan perlahan-lahan
Menuju maghrib peraduan
                      (Y.E.Tatengkeng)
Di dalam puisi di atas terdapat citra perasa terdapat pada larik pertama “berhembus”, pada larik kedua terdapat citra pendengaran “daun berbisik”, pada larik ketiga dan keempat terdapat citra penglihatan.

   B.      Membubuhkan tanda baca, kata, frasa, dan klausa di antara kata dengan kata, larik dengan larik, dan bait dengan bait.
   C.      Menentukan makna denotasi dan konotasi

Contoh merefleksi puisi yang dikutip dari Buku BSE:

Refleksi (Gambaran) Isi Puisi Melalui puisi "Kepada Koruptor", tersebut penyair ingin mengungkapkan keprihatinannya terhadap kondisi rakyat Indonesia yang menderita akibatulah para koruptor yang memakan uang rakyat. Penderitaan tersebut dapat
dilihat dari air mata para bocah di lampu merah, jeritan kelaparan mereka, keinginan untuk melanjutkan sekolah, dan orang-orang miskin yang memenuhi negeri ini. Penyair juga memohon pada koruptor agar jangan memakan uang rakyat.


Penyair berdoa kepada Tuhannya.  Ya Tuhan, berilah
kiranya  semua yang terbaik bagiku. Berilah tanah yang
berlumpur dan kerbau pilihan serta biji padi yang manis. Ya Tuhan, berilah kiranya semua yang terbaik, air mengalir dan hujan menyerbu tanah air. Ya Tuhan, bila masanya nanti buahnya kupetik, ranumnya kupetik, rahmat-Mu segera kuraih.

MENULIS KREATIF PUISI BERDASARKAN PENGALAMAN

Diposting oleh Unknown di 18.00 0 komentar


Puisi merupakan salah satu ungkapan perasaann. Ungkapan perasaan bias melalui kebanggaan, kekaguman, kekecewaan, kekesalan, dan lain-lain. Unsure imajinasi akan dapat mewarnai bentuk puisi lebih indah. Sedangkan keindahan puisi itu sendiri terbangun dari diksi, nada irama, bahakan kinesiknya.
Menulis puisi dapat dilakukan dengan berbagai cara. Sebagaimana telah kamu ketahui, bahawa puisi dapat ditulis berdasarkan pengalaman-pengalaman yang telah dialami. Pengalaman yang menyedihkan, membahagiakan, mengecewakan, menyenangkan, dan sebagainya dapat kamu jadikan sebagai bahan inspirasi untuk menulis puisi. Dengan begitu dapat di simpulkan bahwa menulis puisi itu sangatlah mudah karena berkaitan dengan kehidupan sehari-hari.
Meskipun tidak ada teori pencipta puisi, puisi memiliki perasaan yang bersifat umum, meliputi badan puisi, bahasa, bentuk ekspirasi puisi, dan pengembangan bahan. Ada sebelas unsure dalam penulisan puisi, yaitu diksi, pengimajian, kata konkret, majas, versifikasi (meliputi rima, ritma, dan metrum), tipografi, sarana retorika, nilai rasa, nada atau sikap penyair terhadap pembaca, dan amanat.
Kemampuan menulis puisi sebenarnya termasuk jenis keterampilan. Seperti keterampilan lain, untuk mampu menulis puisi kita perlu berlatih. Berikut merupakan langkah awal dalam berlatih menulis puisi.
1.      Menentukan tema yang akan diangkat dalam puisimu.
2.      Sebelum memulai menulis, bebaskanlah hatimu dari segala macam rasa takut yang selama ini menghantui. Takut salah, takut tdak berbobot, takut dilecehkan, dan sebagainya.
3.      Tulislah semua kata-kata yang muncul di benakmu yang terkait dengan tema tersebut. Dalam tahap ini, kamu tidak perlu merisaukan penggunaan diksi.
4.   Setelah kamu rasa cukup atau selesai, mulailah kamu cermati: keindahan diksi, perimaan, urutan,  keserasian bait, dan unsur-unsur puisi lainnya (metafora, citraan, simbol, mitos, tema, dan amanat).

MEMBACA MEMINDAI TABEL/DIAGRAM

Diposting oleh Unknown di 17.55 0 komentar


Sebuah informasi dalam media cetak,tidak selalu berwujud bacaan saja. Kadang kala bacaan tersebut disertai dengan diagram atau table untuk memperjelas informasi. Jika kalian dapat ingin memahami informasi secara utuh, maka kalian harus dapat membaca table atau diagram tersebut dengan tepat.
Membaca memindai adalah kegiatan membaca untuk menemukan informasi dari bacaan secara cepat dan tepat. Tabel adalah daftar berisi sejumlah data informasi yang biasanya berupa kata-kata dan bilangan yang tersusun secara bersistem urut ke bawah dalam lajur dan deret tertentu. Sedangkan diagram merupakan sketsa untuk menunjukkan atau menerangkan sesuatu. Data disampaikan melalui gamabar, antara lain diagram gambar, diagram lingkaran, diagram garis, diagram batang, dan lain-lain.
1.       Cara membaca tabel
a.    Membaca judul tabel terlebih dahulu
b.   Membaca bagian-bagian dalam kolom tabel
c.    Membaca bagian-bagian dalam baris tabel
d.   Membuat kesimpulan berdasarkan isi tabel
2.      Cara membaca diagram
a.       Membaca judul diagram
b.      Membaca informasi/data dalam diagram
c.       Mengajukan pertanyaan tentang isi diagram
Membuat kesimpulan isi diagram berdasarkan jawaban pertanyaan tentang diagram

Rabu, 30 April 2014

TEMBUNG ENTAR

Tembung Éntar yaiku tembung kang tegesé ora kaya makna saluguné (kata kiasan).Utawa tembung kang ora kena ditegesi sawantahe baé sinebut uga ing basa Indonesia tembang silihan (kiasan). Ing basa walandané yaiku Figuurlijke betekenis

Tuladhané:
A
01. abang kupingé = nêsu bangêt
02. (ng)abangké kuping = gawé nêsu
03. abang abang lambé = ora têmênan, mung lêlamisan
04. abang rainê = nandhang isin (wirang)
05. adol ayu = ngêndêlake ayuné
06. adol bagús = ngêndêlaké bagusé
07. adol gawé = ngatonake pênggawéyané
08. adol kringêt = nyambut gawé
09. adol kwanèn = ngêndêlake kwanèné
10. adol krungon = golèk golèk warta/kabar
11. adol séndhé = adol barang mênyang gadhèn
12. adol umbag/umuk = akèh omongé, ning ora ana nyatané
13. adus getíh = tatuné nêmên bangêt
14. adus kringêt = nyambut gawé, abot bangêt
15. adus luh = nêmên anggoné nangís
16. akèh sandhungané = akèh alangané
17. ålå jênêngé = kurang dipêrcåyå
18. ålå kandhutané = ålå wataké
19. ålå tembungé = têmbungé kasar/saru
20. alus tembungé = kêpénak dirungokaké
21. åmbå jangkahé = bisa ikhtiyar mrana-mrana
22. apus kråmå = dibujuki/diapusi cara alus
23. asor budiné = bêbudèné ålå
24. asor yudané = kalah
25. ati dhóndhóng = atiné ålå
26. atiné ånå wuluné = atine ålå/dêngki
B
01. (m)balang liríng = nglirik mripat
02. bau suku = abdi/batur
03. bau têngên = wong kang dipercåyå
04. bêning atine = sumèh
05. (m)buang sangkal = ngilangi/mbuang apês
06. (m)bukak wadi = ngandhakaké wêwadiné
07. (m)buang tilas = nutupi tumindaké sing ålå
C
01. cagak lèk = camilan supaya bêtah mêlèk
02. cagak urip = kanggo nyukupi kêbutuhan uripé
03. cancut taliwåndå = tandang gawé
04. cangkêm gatêl = sênêng ngrasani/nggunêm
05. cêdhak umuré = gêlis mati
06. cêpak jodhone = gêlis olèh jodho
07. cêpak rêjêkiné = gampang olèh rêjêki
08. cilik atiné = kuwatir/wêdi
09. cupêt atiné = gampang nêsu
10. cupêt budiné = ora bisa nggayúh kautaman
11. cupêt jangkahé = ora biså golèk sarånå
12. cupêt nalaré = ora biså mikirake wêrna-wêrnå
13. cupêt pangandêlé = ora percåyå
D
01. dadi gawé = ngrépotaké
02. dåwå-dåwå ujå = perkårå kang ora uwís uwís
03. dåwå tangane = sênêng nyólóng jupúk
04. (n)dhêdhêr kautaman = nandur kêbêcikan
05. dhuwúr atiné = gumêdhé
06. dhuwúr pangkaté = dadi wóng pangkat/panguwasané
E
01. êmpuk rêmbugé = gunêmé énak dirungokaké
02. êntèk atiné = kêwêdèn/kuwatir bangêt
03. ènthèng sanggané = ora rêkåså
04. ènthèng tangané = sênêng tandang gawé
G
01. (ng)gadho ati = gawé susah ati
02. gantung kêpuh = sandhangané ora tau ganti
03. (ng)gantung untu = sêlak kêpingin mangan
04. gêdhé atinée = tatag; ora kuwatir
05. gêdhé êndasé = sómbóng (kêmlungkung)
06. gêdhé ómónge = umúk ora ånå nyatané
07. gêdhée tékadé = ora gampang pasrah
08. (ng)gêdhèkaké pulúk = ora ånå prihatiné
09. (ng)gêgêm tangan = kêsèd nyambut gawé
10. gilig rêmbugé = rêmbugane pasti/mêsti
11. gilig tekadé = tékadé ora bakal mundúr
12. (ng)gilud kawrúh = golèk ilmu kanthi mêmpêng
13. golèk slamêt = ati-ati supaya, ora cilåkå
14. golèk uríp = nyambut gawé nggo nyukupi butuhé
I
01. idu gêni = omongan tansah kêlakon
02. ilat mati = ora bisa ngrasakaké
03. ilang klilipé = ilang mungsuhé
J
01. jåkålårå = rikålå nóm-é rêkåså
02. jêmbar dhadhané = sugíh pangapurå; sabar bangêt
03. jêmbar kawruhé = akèh ngilmuné
04. jêmbar kuburé = mlêbu swarga
05. jêmbar polatané = sumringah
06. jêmbar sêgarané = sugih pangapura; sabar
07. jêro kawruhé = akèh ngilmuné; pintêr

K
01. kådålu warså = kasèp; wis kliwat
02. kandel kulité = digdåyå; sêkti
03. kandel kupingé = ora nggugu pitutúr
04. kaku atiné = tansah ora sarujuk/sulåyå
05. kasar têmbungé = têmbung saru
06. katon dhadhané = wani adu arêp
07. kêgugah atiné = sadar/élíng
08 kêlèpètan ålå = katut ålå
09. kêmbang lambé = tansah digunêm kêbêcikané
10. kakèhan tangan = kakèhan sing nyandhak
11. kêmbang uríp = lêlakone wong urip wêrna-wêrna
12. kêna tinênga-tênga = kêna disambati
13. kêncêng karêpé = kêkarêpane kudu kêturutan
14. kêncêng tékadé = tékadé ora bakal mundúr
15. kulak wartå = golèk kabar/wartå
16. kuwat drajat = cocok dadi pêmimpin/panguwåså
17. kuwat isín = mblêbês ora isinan
18. kuwat mangan = mangané akèh

L
01. lambé tipís = criwis/akèh omongé
02. landhêp dhêngkul = kêthul bangêt
03. landhêp pikirané = pintêr bangêt; gampang ngêrti
04. lårå ati = sêrík atiné
05. lårå ayu = lårå cacar
06. lårå owah = édan; gêndhêng
07. larang pangan = pacêklík
08. lóbók atiné = sabar
09. luhúr budiné = kêlakuane bêcík/apík
10. luhúr drajaté = dadi wong pangkat/panguwåså
11. lurús lakune = jujúr
12. lumah tangan = ora gêlêm cawé-cawé
13. lunyu ilaté = gunêmé méncla-ménclé

M
01. manís èsêmé = èsêm ngrêsêpakaké ati
02. manís rêmbugé = guneme nyênêngaké ati
03. mårå tangan = sênêng gawé lårå/milårå
04. måså bodhoå = pasrah
05. måtå dhuwitan = srakah marang dhuwít
06. måtå loro = mangro tingal
07. matèni pangané = gawé ilang panguripané
08. matêng kawruhé = mumpuni; kawruhé wis tutúg
09. matêng rêmbugé = gunêmé wís disarujuki
10. mati sandhang pangané = ilang dalané golèk panguripané
11. mati rågå = prihatin; tåpå, tirakat
12. mêdhót dalan = ora ditêrusaké
13. métani luputé = nggolèki salahé
14. mêrês kringêt = nyambut gawé mêmpêng
15. mêrês pikír = têmênan anggone mikiraké
16. mogèl ilaté = mangan sing sarwa énak
17. mógól sinauné = ora tutúg sêkolahé
18. murang tåtå = kurang ajar, ora duwé dugå

N
01. nandhang sungkåwå = lagi susah
02. nandur kêbêcikan = gawé kêbêcikan
03. ngadu wulêding kulít = adu kêkuwatan
04. ngangsu kawrúh = golèk ngèlmu/mêguru/sekolah
05. ngatonaké siyungé = nuduhake kêkuwatané/ kuwanèné
06. ngatonake dhadhané = umúk, sumbar
07. ngêkêp dhêngkul = nganggur ora nyambut gawé
08. ngêndhalèni håwå napsu = nyêgah kêkarêpan ålå
09. ngêpuh kringêt = nyambut gawé mêmpêng
09. ngêmut driji = ora oleh åpå-åpå
10. nyolok måtå = kêtårå banget

O
01. olèh ati = disênêngi
02. olèh gawé = kalêksanan
03. olèh wirang = kisinan
04. olèh lårå = kalaran
05. ora duwé ati = kuwatir bangêt, wêedi
06. ora mêlèk = ora ngêrti
07. ora ngundhuh = ora oleh åpå-åpå

P
01. padhang dalan = mlêbu swargå
02. padhang håwå = lair ing donyå
03. padhang langité = sênêng
04. padhang pikiré = lêga sênêng
05. padhang ulaté = sumèh
06. pait gêtiré uríp = warnå-warnå lêlakoné wong uríp
07. paít lêlakoné = uríp rêkåså
08. panas atiné = nêsu bangêt
09. pêcah pamóré = wís ngancík diwåså
10. pêcah pikír = wiwít biså golèk srånå
11. pêdhês rêmbugé = gunêmé gawé sêrík
12. pêrih atiné = susah bangêt
13. pêtêng atiné/pikiré = susah
14. pinggêt atiné = sêrik
15. pulíh gêtihe = pak-puk, ora kalah ora mênang
16. puput yuswå = mati, sédå

R
01. rai gêdhèg = ora duwé isín
02. (ng)rênggå pråjå = njågå negårå
03. (ng)renggå salirå = dandan/macak
04. runtúh atiné = tuwúh wêlasé
05. rupak atiné = cugêtan/ora gampang ngapurå
06. rupak jagadé = judhêg; ora bisa mrånå-mrånå

S
01. sabuk gêlang = sawahé akèh bangêt
02. sêpi kawruh = bodho/ora duwé ilmu
03. sêpi pamríh = ora duwe pamríh
04. sêrêt rêjêkiné = ora gampang golèk rêjêki
05. sêsak dhadhané = mangkêl/anyêl
06. sumpêg atiné = susah/sêdih

T
01. tadhah kålåmångså = dipangan
02. tadhah udan = lirangan gêdhang síng dhuwúr dhéwé
03. tatu atiné = sêrík bangêt
04. tanpa tilas = êntèk blas
05. tipís lambéné = criwis, sênêng nggunêm wóng liyå
06. thukúl pikiré = nduwé akal
07. thukúl turuné = nduwé anak

U
01. udan tangis = akèh síng pådhå nangisi
02. ulat pêtêng = katon nêsu
03. ulat manís = sumèh
04. utang lårå = tau nggawé laran wóng liyå
05. utang nyåwå = tau nggawe patine wóng liyå
06. utang pati = tau nggawe patiné wóng liyå
07. utang wirang = tau nggawe wirangé wóng liyå

W
01. walang ati = sumêlang/kuwatír
02. wani mati = nékad/kêndêl bangêt
03. wani silit wêdi rai = ora wani têrang-têrangan
04. wêtêng kadit = drêmba/ora tampikan
05. wêtêeng karèt = panganané akèh
06. wêdi gêtíh = jiríh/ora wani
07. wêdi kangèlan = lumuh/kêsèd

TEMBUNG SALOKA

Tembung saloka yaiku unen-unen sing ajeg tembunge ngemu surasa pepindhan sing dipepindhanake uwonge
contoh :
1.  tunggak jarak mrajak : turune wong asor dadi linuwih
2.  tunggak jati mati : wong luhur nanging cures , turune ora ana sing luhur
3.  gajah midhak rapah ; wong sing nerak pranatan sing digawe dewe
4.  kebo mulih ing kandhange : pangkat sing wis oncat saka waris , nanging bisa bali meneh
5.  kebo nusu gudel : wong tuwo sing njaluk wuruk menyang sing enom
6.  timun wungkuk jaga imbuh : wong bodho digunakake yen lagi dibutuhake
7.  bathok bolu isi madu : wong sing duwe kaluwihan
8.  kutuk marani sunduk : wong sing njarak marang kacilakan
9.  kethek saranggon : wong ala sarombongan
10.asu gedhe menang kerahe : wong sing duwe panguwasa, yen perkaran dimenangke ketimbang wong cilik

UNGGAH UNGGUH BASA

Basa Ngoko Andhap (Ngoko Alus)

 
Wujude :
Tembung kanggo awake dhewe migunakake basa ngoko. Tembang kanggo wong ke loro lan wong ke telu. Migunakake basa krama inggil. Tuladha :
 
1.      Aku mangan, bapak adus => Aku mangan bapak siram
2.      Bapak turu, aku adus => Bapak sare, aku adus (Ing krama madya dadi : Bapak sare kula adus)
Manut unggah – ungguh basa jawa, kebagi dadi loro yaiku :
1.      Basa Ngoko, dipilah dadi loro yaiku :
a.      Basa Ngoko Lugu :  Basa ngoko kabeh ( lajur 1 )
b.      Basa Ngoko andhap / Ngoko alus : Basa Ngoko, kecampuran basa krama inggil (lajur 3) lajur I + III. Kanggo wong sing di ajak guneman (wong ke II) + sing di omong (wong ke III)
#) Tuladha :
Ibu menyang kantor => Ibu tindak kantor
Bapak mangan lonthong => Bapak dhahar lonthong
1.      Basa Krama Alus
Tembang – tembang kanggo wong ke siji (Awake dewe), nganggo basa madya (lajur II), tembung – tembung kanggo wong ke II lan ke III nanggo lajur ke III (krama inggil).
#) Ngoko lugu : Ibu tuku beras ing toko numpak sepedha
                         : Ibu mundhut wos wonten toko nitih sepedha

BEBASAN

Bebasan yaiku unen – unen seng ajek panggonane ngemu surasa pepindhan, sing ditindhakake kahanane wong.
Tuladha :
1.      Ana daulate ora ana bejane
Tegese : Wis arep nemu kabegjan, nanging ora sida.
2.      Cuplak andheng – andheng ora prenah anggonane
Tegese : Wong utawa samubarang kang njalari ala, prayoga disingkirake.
3.      Dipalangana mlumpat, ditalenana medhot
Tegese : Yen wes tinadir (jodoh) kayangapa mesti bakal kelakon (dadi)
4.      Gajah alingan suket teki
Tegese : Lahir karo bathine bedha banget, mesti bae ketara.
5.      Kegedhen empyak kurang cagak
Tegese : Kegedhen kekarepan nenging ora sembada.

PURWAKANTHI

Purwakanthi asale saka tembung :
·         Purwa : Wiwitan / ngarep
·         Kanthi : Gandheng
Dadi purwakanthi yaiku gandhengan swara / basa / aksara tembung sing ngarep karo tembung sing mburi.
Purwakanthi kebagi dadi 3 yaiku :
1.      Purwakanthi guru swara yaiku gandhenge swara tembung sing ngarep karo tembung sing mburi.
Tuladha :  - Ana awan ana pangan
            -  Putri – putri
                  - Ireng – ireng njenges
                  -  Becik kethithik
                   - Ala ketara
2.      Purwakanthi guru sastra / aksara : Sing rujuk / pada aksarane / konsonan.
Tuladha :  - Kala, kula, kelas, kalih, kalung, kula, kalih
                                  -  Slaman, slumun, slamet
                                 -  Adigang, adigung, adiguna
3.      Purwakanthi guru basa / lumaksita : Sing rujuk / pada pungkasane / akhir gatra ngarep karo angkatane gatra mburi.
Tuladha : - Kolik priya, priyagung anjani putra
                                -  Mung ing tirta, tirta kandheng ing samodra

MENCERITAKAN TOKOH IDOLA

Sebelum menceritakan tokoh idola sebaiknya harus memahami riwayat singkat tokoh beserta prestasi atu kelebihan ynag dimiliki sang tokoh. Hal ini dapat dijadikan sebagai salah satu kenapa tokoh tersebut pantas di idolakan
1.      Kelengkapan isi sebuah cerita berkenan dengan tokoh
a.       Identitas tokoh
b.      Perjalanan hidup tokoh
c.       Peristiwa-peristiwa penting bagi tokoh
d.      Keunggulan atau kelebihan dan kekurangan tokoh
e.       Hal-hal yang patut di contoh dari tokoh
2.      Kejelasan penceritaan
a.       Variasi intonasi
b.      Kejelasan artikulasi
c.       Volume suara
3.      Hal-hal yang menarik untuk diceritakan
a.       Penyampaian cerita
b.      Pemilihan diksi
c.       Kelengkapan materi/isi

MEREFLEKSIKAN ISI PUISI

DEFINISI 
 
       Merefleksi adalah mencerminkan kata atau ucapan seseorang. Merefleksi isi puisi ialah mencerminkan kata-kata yang terdapat dalam puisi. Dapat diartikan pula memahami makna puisi
 
      Merefleksikan puisi berarti mengungkapkan isi puisi kedalam bentuk prosa.
Makna atau isi puisi seringkali disampaikan secara tersirat dan bukan secara terang-terangan. Terkadang seorang penyair menggunakan kata-kata simbolik atau ungkapan tertentu dalam menyampaikan isi atau pesan suatu puisi. Hal ini membuat puisi terkadang sulit untuk dipahami. 
      Akan tetapi, hal tersebut juga menjadikan puisi lebih indah. Bagi pecinta puisi, keindahan kata-kata dalam puisi dapat memunculkan perasaan atau emosi tertentu. Namun, puisi tidak harus selalu menggunakan kata-kata yang berbelit-belit. 
 
     Dalam memahami makna puisi diperlukan kejelian dan kecermatan dalam membaca kata-kata dalam puisi. Bahasa yang digunakan seringkali berbeda dengan bahasa sehari-hari dengan pemilihan kata yang tepat, tersusun indah serta bermakna kuat. 
 
   A.      CITRAAN PUISI
 
Citraan adalah cara membentuk citra mental pribadi (penyair), atau gambaran sesuatu. Setiap gambaran itu disebut citra atau imaji.
Citraan itu bermacam-macam, dihasilkan oleh indra penglihatan, pendengaran, perabaan, pencecapan, dan penciuman. Dapat juga diciptakan oleh pemikiran dan gerakan.
Di bawah ini disertakan beberapa contoh citraan,
...............................................................
Angin berhembus bertahun-tahun
Daun berbisik rasa kesukaan
Bulan perlahan-lahan
Menuju maghrib peraduan
                      (Y.E.Tatengkeng)
Di dalam puisi di atas terdapat citra perasa terdapat pada larik pertama “berhembus”, pada larik kedua terdapat citra pendengaran “daun berbisik”, pada larik ketiga dan keempat terdapat citra penglihatan.

   B.      Membubuhkan tanda baca, kata, frasa, dan klausa di antara kata dengan kata, larik dengan larik, dan bait dengan bait.
   C.      Menentukan makna denotasi dan konotasi

Contoh merefleksi puisi yang dikutip dari Buku BSE:

Refleksi (Gambaran) Isi Puisi Melalui puisi "Kepada Koruptor", tersebut penyair ingin mengungkapkan keprihatinannya terhadap kondisi rakyat Indonesia yang menderita akibatulah para koruptor yang memakan uang rakyat. Penderitaan tersebut dapat
dilihat dari air mata para bocah di lampu merah, jeritan kelaparan mereka, keinginan untuk melanjutkan sekolah, dan orang-orang miskin yang memenuhi negeri ini. Penyair juga memohon pada koruptor agar jangan memakan uang rakyat.


Penyair berdoa kepada Tuhannya.  Ya Tuhan, berilah
kiranya  semua yang terbaik bagiku. Berilah tanah yang
berlumpur dan kerbau pilihan serta biji padi yang manis. Ya Tuhan, berilah kiranya semua yang terbaik, air mengalir dan hujan menyerbu tanah air. Ya Tuhan, bila masanya nanti buahnya kupetik, ranumnya kupetik, rahmat-Mu segera kuraih.

MENULIS KREATIF PUISI BERDASARKAN PENGALAMAN



Puisi merupakan salah satu ungkapan perasaann. Ungkapan perasaan bias melalui kebanggaan, kekaguman, kekecewaan, kekesalan, dan lain-lain. Unsure imajinasi akan dapat mewarnai bentuk puisi lebih indah. Sedangkan keindahan puisi itu sendiri terbangun dari diksi, nada irama, bahakan kinesiknya.
Menulis puisi dapat dilakukan dengan berbagai cara. Sebagaimana telah kamu ketahui, bahawa puisi dapat ditulis berdasarkan pengalaman-pengalaman yang telah dialami. Pengalaman yang menyedihkan, membahagiakan, mengecewakan, menyenangkan, dan sebagainya dapat kamu jadikan sebagai bahan inspirasi untuk menulis puisi. Dengan begitu dapat di simpulkan bahwa menulis puisi itu sangatlah mudah karena berkaitan dengan kehidupan sehari-hari.
Meskipun tidak ada teori pencipta puisi, puisi memiliki perasaan yang bersifat umum, meliputi badan puisi, bahasa, bentuk ekspirasi puisi, dan pengembangan bahan. Ada sebelas unsure dalam penulisan puisi, yaitu diksi, pengimajian, kata konkret, majas, versifikasi (meliputi rima, ritma, dan metrum), tipografi, sarana retorika, nilai rasa, nada atau sikap penyair terhadap pembaca, dan amanat.
Kemampuan menulis puisi sebenarnya termasuk jenis keterampilan. Seperti keterampilan lain, untuk mampu menulis puisi kita perlu berlatih. Berikut merupakan langkah awal dalam berlatih menulis puisi.
1.      Menentukan tema yang akan diangkat dalam puisimu.
2.      Sebelum memulai menulis, bebaskanlah hatimu dari segala macam rasa takut yang selama ini menghantui. Takut salah, takut tdak berbobot, takut dilecehkan, dan sebagainya.
3.      Tulislah semua kata-kata yang muncul di benakmu yang terkait dengan tema tersebut. Dalam tahap ini, kamu tidak perlu merisaukan penggunaan diksi.
4.   Setelah kamu rasa cukup atau selesai, mulailah kamu cermati: keindahan diksi, perimaan, urutan,  keserasian bait, dan unsur-unsur puisi lainnya (metafora, citraan, simbol, mitos, tema, dan amanat).

MEMBACA MEMINDAI TABEL/DIAGRAM



Sebuah informasi dalam media cetak,tidak selalu berwujud bacaan saja. Kadang kala bacaan tersebut disertai dengan diagram atau table untuk memperjelas informasi. Jika kalian dapat ingin memahami informasi secara utuh, maka kalian harus dapat membaca table atau diagram tersebut dengan tepat.
Membaca memindai adalah kegiatan membaca untuk menemukan informasi dari bacaan secara cepat dan tepat. Tabel adalah daftar berisi sejumlah data informasi yang biasanya berupa kata-kata dan bilangan yang tersusun secara bersistem urut ke bawah dalam lajur dan deret tertentu. Sedangkan diagram merupakan sketsa untuk menunjukkan atau menerangkan sesuatu. Data disampaikan melalui gamabar, antara lain diagram gambar, diagram lingkaran, diagram garis, diagram batang, dan lain-lain.
1.       Cara membaca tabel
a.    Membaca judul tabel terlebih dahulu
b.   Membaca bagian-bagian dalam kolom tabel
c.    Membaca bagian-bagian dalam baris tabel
d.   Membuat kesimpulan berdasarkan isi tabel
2.      Cara membaca diagram
a.       Membaca judul diagram
b.      Membaca informasi/data dalam diagram
c.       Mengajukan pertanyaan tentang isi diagram
Membuat kesimpulan isi diagram berdasarkan jawaban pertanyaan tentang diagram

 

farida farkha Copyright © 2009 Paper Girl is Designed by Ipietoon Sponsored by Online Business Journal